Rak dojke predstavlja vodeći uzrok obolevanja i umiranja od malignih bolesti u ženskoj populaciji širom sveta. Prema podacima Svetske zdravstvene organizacije (SZO), u svetu se godišnje registruje skoro 1.700.000 obolelih žena, dok od iste bolesti svake godine umre preko pola miliona. Prema najnovijim procenama SZO i Međunarodne agencije za istraživanje raka, samo u Evropi je obolelo više od pola miliona žena od raka dojke. Žene u Srbiji nalaze se u visokom riziku umiranja od raka dojke. Rak dojke je vodeći maligni tumor u obolevanju i umiranju kod žena u Srbiji. Meren godinama izgubljenog života, rak dojke je na 3. mestu kao uzrok smrti kod žena starosti 45–64. godine, posle cerebrovaskularnih bolesti i ishemijske bolesti srca. Prema poslednjim podacima Instituta za javno zdravlje Srbije „Dr Milan Jovanović Batut”, u Republici Srbiji je u 2020. godini registrovano 4368 novoobolelih i 1782 umrlih žena od raka dojke.
Mačvanski okrug
Prema podacima Populacionog registra za rak Zavoda za javno zdravlje Šabac, u 2020. godini na teritoriji Mačvanskog okruga 128 žena je obolelo od raka dojke a na teritoriji opštine Šabac 52.
Na Mačvanskom okrugu tokom 2020. godine umrlo je 80 žena od ove maligne bolesti.
Visoka učestalost obolevanja od raka dojke mora se u izvesnoj meri pripisati činjenici da do danas nisu otkriveni ili do kraja razjašnjeni svi uzroci njegovog nastanka, pa su dometi primarne prevencije, u tom smislu, limitirani. Imajući tu vrstu ograničenja u vidu, kao jedino dokazano efikasno rešenje za smanjenje stope umiranja od ove bolesti nameće se njeno rano otkrivanje, odnosno sekundarna prevencija.
Prateći preporuke Svetske zdravstvene organizacije i iskustva evropskih zemalja u sprovođenju populacionih skrining programa, u Republici Srbiji je u decembru 2012. godine započet program organizovanog skrininga raka dojke koji ima za cilj smanjenje smrtnosti i unapređenje kvaliteta života žena obolelih od ove bolesti
Od započinjanja skrininga raka dojke na Mačvanskom okrugu, od 2015.godine skrining se sprovodio samo na teritoriji opštine Šabac i opštine Loznica. Do 2020.godine, kada su zbog pandemije Covid- 19 obustavljene aktivnosti na sprovođenju skrininga otkriveno je ukupno 33 maligne promene na dojkama kod žena. Na teritoriji opštine Šabac urađeno je 11672 mamografije i otkriveno je 14 karcinoma, dok je na teritoriji opštine Loznica u istom periodu urađeno 7511 mamografija i otkriveno 19 karcinoma.
Dom zdravlja Šabac je nastavio sa sprovođenja organizovanog skrininga raka dojke krajem 2022. godine a svi ostali domovi zdravlja na teritoriji Mačvanskog okruga su u martu mesecu 2023. godine počeli sa sprovođenjem organizovanog skrininga raka dojke.
Otkrivanjem raka dojke u ranoj fazi bolesti stvara se mogućnost za njegovo efikasno lečenje. Pravovremenom primenom odgovarajuće savremene terapije i daljim kontinuiranim tretmanom, moguće je očuvati zdravlje i značajno unaprediti kvalitet života obolelih žena.
Skrining raka dojke
Šta je rak dojke?
Rak dojke je zloćudna izraslina koja nastaje kada normalne ćelije počnu da se ubrzano umnožavaju i uništavaju okolno zdravo tkivo dojke, a kasnije i druge organe.
Rak dojke se najčešće javlja kod starijih žena koje:
imaju najbliže srodnice (majka, sestra, tetka, baka) obolele od ove bolesti;
su prvu menstruaciju dobile pre 12. godine, i poslednju imale posle 50. godine;
nisu rađale ili su imale prvi porođaj posle 30. godine života;
duže vreme koriste hormonsku terapiju, alkohol i duvan;
su gojaznije i fizički neaktivne.
Rak dojke je zloćudni tumor, koji ukoliko se otkrije u ranoj fazi može biti poptpuno izlečen. Republika Srbja je započela program za rano otkrivanje raka dojke, skrining mamografijom, koji je besplatan za sve žene starosti od 50. do 69. godine.
Šta je skrining?
Skrining podrazumeva pregled na izgled zdravih žena, bez prisutnih simptoma i znakova bolesti, kojim se mogu otkriti rane promene u tkivu dojke, kada je efikasno lečenje moguće.
Šta je mamografija?
Mamografija predstavlja rendgenski pregled za otkrivanje promena u dojci, koje se ne mogu napipati ili otkriti drugim vrstama pregleda. Ukoliko se rak dojke otkrije u ranoj fazi, veća je šansa za izlečenje primenom poštednih hirurških metoda, oporavak je brži, a kavalitet života je bolji nego kod žena kod kojih se bolest otkrije u kasnijim fazama. U mamografiji se koriste male i neškodljive doze zračenja.
Kako se izvodi mamografija?
Pre mamografskog pregleda ne bi trebalo koristiti dezodorans, puder ili parfem čije se čestice vide na snimku i remete radiologa u proceni mamografskog snimka. Mamografija se izvodi snimanjem obe dojke i za većinu žena je bezbolna i kratko traje.
Gde se može uraditi skrining mamografija?
Adresa i telefon zdravstvene ustanove gde možete obaviti mamografiju naznačena je u pozivnom pismu koje stiže na vašu kućnu adresu ili će vam u telefonskom pozivu zadužena sestra iz Doma zdravlja objasniti proceduru.
Preporuke
Između dva skrininga treba da obavljate redovne preglede dojki kod vašeg lekara ili samopregledom, jednom mesečno.
Ukoliko primetite da je vidno promenjena veličina jedne dojke, prisustvo čvorića u dojci, promenu boje i izgleda kože dojke, pojavu sekreta iz bradavice – HITNO se javite svom lekaru.
Redovno kontrolišite vaše zdravlje!
Izvor: Institut za javno zdravlje Srbije; Kancelarija za skrining raka; https://www.skriningsrbija.rs/src/skrining-raka-dojke/
Institut za javno zdravlje Srbije;Maligni tumori u Republici Srbiji;https://www.batut.org.rs/download/publikacije/MaligniTumoriuRepubliciSrbiji2020.pdf
Zavod za javno zdravlje Šabac; Populacioni registar za rak
Foto: Zavod za javno zdravlje Šabac
